Obronność dotykowa u dzieci – jak ją rozpoznać i wspierać rozwój sensoryczny?

Współczesna pedagogika i terapia dziecięca coraz częściej zwraca uwagę na zaburzenia integracji sensorycznej, a jednym z ich częstych objawów jest obronność dotykowa. To specyficzne zaburzenie przetwarzania bodźców zmysłowych, które może znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie dziecka – zarówno w domu, jak i w placówkach edukacyjnych. Czym dokładnie jest obronność dotykowa, jak ją rozpoznać i co możemy zrobić, by pomóc dziecku ją przezwyciężyć?

Czym jest obronność dotykowa?

Obronność dotykowa to nadmierna reakcja układu nerwowego na zwyczajne bodźce dotykowe, które dla większości osób są neutralne lub przyjemne. Dziecko z tym zaburzeniem może unikać przytulania, noszenia określonych ubrań, zabaw w piasku, kontaktu z wodą czy innych codziennych aktywności. Dla niego te bodźce są nieprzyjemne, a czasem wręcz bolesne. To nie kwestia „widzimisię” czy braku wychowania – to realny problem sensoryczny, który wymaga zrozumienia i odpowiedniego wsparcia.

Typowe objawy obronności dotykowej

Rozpoznanie obronności dotykowej nie zawsze jest proste, bo może przyjmować różne formy. Warto zwrócić uwagę na następujące sygnały:

• dziecko nie lubi być przytulane, dotykane, myte,
• nie toleruje metek, szwów, określonych faktur ubrań,
• unika chodzenia boso lub dotykania różnych powierzchni,
• reaguje agresją lub wycofaniem na kontakt fizyczny,
• nie lubi gier i zabaw opartych na bliskim kontakcie,
• unika rysowania, lepienia, malowania palcami.

Jak wspierać dziecko z obronnością dotykową?

1. Zrozumienie i akceptacja – najważniejsze to nie zmuszać dziecka do kontaktów fizycznych, które są dla niego niekomfortowe. Zamiast tego należy obserwować, co sprawia trudność i w jakich sytuacjach reakcje są silniejsze.
2. Wizyta u terapeuty SI (integracji sensorycznej) – specjalista przeprowadzi diagnozę i dobierze odpowiednie ćwiczenia wspierające przetwarzanie bodźców.
3. Terapia poprzez zabawę – warto wprowadzać zabawy z różnorodnymi fakturami (ryż, kasza, gąbki, pędzelki), ale zawsze zgodnie z poziomem komfortu dziecka.
4. Stopniowa ekspozycja – bardzo ważne jest wprowadzanie bodźców dotykowych powoli, w kontrolowanych warunkach. Np. najpierw dotykanie materiałów dłońmi, później stopami, itd.
5. Techniki wyciszające – masaże głębokiego ucisku, kołdry obciążeniowe czy noszenie kamizelek sensorycznych mogą pomóc w regulacji napięcia układu nerwowego.

Rola rodziców i nauczycieli

Dzieci z obronnością dotykową wymagają szczególnej uważności i empatii. Zarówno rodzice, jak i nauczyciele powinni być świadomi, że zachowania dziecka wynikają z jego indywidualnych trudności, a nie złej woli. Dobrze jest też prowadzić dziennik obserwacji, w którym notowane będą reakcje dziecka na różne sytuacje i materiały – to pomoże terapeucie w planowaniu działań.

Podsumowanie

Obronność dotykowa nie musi być przeszkodą w rozwoju dziecka – pod warunkiem, że zostanie odpowiednio wcześnie rozpoznana i otoczona wsparciem. Dzięki terapii, modyfikacjom środowiskowym i codziennemu zrozumieniu, wiele dzieci uczy się radzić sobie z nadwrażliwością i z czasem funkcjonuje coraz lepiej. Najważniejsze to nie bagatelizować objawów i zaufać specjalistom, którzy pomogą dobrać najlepszą ścieżkę postępowania.